یکی از بزرگترین بورس های جنوب شرق اروپا بورس اوراق بهادار ترکیه یا استانبول می باشد که در سال 2013 با ادغام بورس طلای استانبول و بورس سهام استانبول و بورس Turkdex که یکی از بورس های واقع در شهر ازمیر برای قراردادهای مشتقه بود, تشکیل گردید. و با نام Borsa Istanbul به عنوان شرکتی دارای ساختار سهامی عام با معامله و پذیرش فعالان خود با دارایی های مالی و همچنین قراردادهای مشتقه ی خود آغاز به کار نمود.

نگاه کلی به بورس ترکیه و استانبول

بورس استانبول به عنوان بازار بورس اوراق بهادار ترکیه می باشد که در آغاز فعالیت خود با سرمایه اولیه 240 میلیون دلاری شروع به کار نمود, موقعیت مکانی بازار بورس استانبول در ساری بر شهر استانبول می باشد. سازمان بورس اوراق بهادار استانبول از نظر مالی خودگردان بوده و به صورت مستقل می باشد , سازمان بورس اوراق بهادار دارای هفت نفر به عنوان هیئت مدیره می باشد که رئیس سازمان یا مدیر عامل را به مدت زمان 5 سال انتخاب می کنند, درآمد این سازمان از طریق حق درج شرکت های لیست شده و محل کارمزد معاملات و انجام سایر خدمات متفرقه کسب شده و به دست می آید که با انباشته شدن سود ناشی از فعالیت های این موسسه, جهت افزایش سرمایه و به عنوان تعهدی برای خریدهای آینده مورد استفاده قرار بگیرد, و بین اشخاص ثالث هیچ سودی تقسیم نمی گردد.

کمیته حسابرسی در بازار بورس ترکیه

حسابرسی امور مالی سازمان بورس اوراق بهادار استانبول توسط دو عدد حسابرس داخلی و حسابرسانی که کاملا مستقل هستند انجام می شوند.

هیات بازرسی در بازار بورس ترکیه

این هیئت با رسیدگی به کارهایی مانند نظارت و بازدید جهت جلوگیری از دستکاری بازار و شکایت پرسنل بورس و اعضا از همدیگر انجام فعالیت نموده و مراتب را مستقیما به رئیس هیات گزارش می دهد.

هیات اجرایی بورس استانبول

وظیفه هیات اجرایی بورس استانبول برعهده داشتن نظارت و راهبری می باشد که از 5 عضو تشکیل می شود به این صورت که یکی به عنوان رئیس سازمان و 4 عضو دیگر از سه نهاد بانک های تجاری و بانک های توسعه ای و موسسات کار گذاری نماینده می شوند.

اقتصاد زیر زمینی چیست؟

مجمع عمومی در بازار بورس اوراق بهادار ترکیه

مجمع عمومی متشکل از اعضای بورس اوراق بهادار استانبول می باشد که به عنوان بهترین و عالی ترین سیاست گذارها و تصمیم گیرنده می باشند البته این تصمیمات توسط هیئت بازار سرمایه یا بازار بورس ترکیه که به عنوان سیستم نظارتی بورس ترکیه می باشند مورد تایید قرار می گیرد, هر عضو دارای حق یک رای بوده که در صورت فوق العاده می تواند به شکل تجمعی باشد.

هیات اجرایی در بازار بورس

این هیات به همان صورت که در بالا ذکر شد شامل 5 عضو بوده که توسط مجمع به غیر از رئیس سازمان بقیه ی 4 تن آن جهت یک دوره ی 4 ساله تعیین می شوند. اداره کردن بورس بر عهده ی این هیئت می باشد و برای همین علت دارای 3 نهاد اصلی می باشد به این صورت که شورای اجرایی مسئول اداره نمودن می باشد و مجمع عمومی جهت تصمیم سازی و هیات بازارهای سرمایه جهت نظارت سیستم می باشد.

انواع بازارهای بورس استانبول به چه صورت می باشد:

انواع مختلفی از بازار بورس استانبول در بورس اوراق بهادار ترکیه وجود دارد که در یک نوع دسته بندی به صورت سه تایی قرار گرفته است به این صورت: دسته اول: بازار بین المللی, دسته دوم: بازار سهام, دسته سوم: بازار اسناد و اوراق قرضه.

• دسته اول بازار بین المللی

نایب رئیس خزانه داری با پذیرش کردن اوراق قرضه بین المللی برای انجام داد و ستد در بیرون از کشور موجب شروع کار بازار بین المللی و بازار اوراق قرضه شد, و بعد از این کار « بازار رسیدهای سپرده گذاری » بازار سرمایه یا بازار بورس ترکیه در سطح جهان با انجام داد و ستد این رسیهای سپرده گذاری سهام منتشره فعالیت خود را شروع کرد. در بازار اوراق قرضه و اسناد بین المللی در حال حاضر اوراق قرضه اروپا و و رسیدهای سپرده گذاری بانک قزاقستان که توسط دولت ترکیه منتشر شده, معامله می گردد. امور تسویه این عملیات از طریق Euroclear و Citibank و همچنین از طریق تاکاس بانک که به نام سپرده گذاری مرکزی می باشد بر حسب دلار آمریکا صورت می گیرد.

بررسی سیاست اقتصادی ترکیه برای شیوع ویروس کرونا (COVID-19)

• دسته دوم بازار سهام

بازار سهام دارای چندین زیر مجموعه می باشد که به شرح زیر می باشد:

• بازار اقتصاد جدید: بازار اقتصاد جدید یا ( new economy market ) جهت دنبال و انجام عملیات فاینانس برای شرکت هایی که با تکنولوژی اطلاعات که از تولیدات چند رسانه ای گرفته تا نرم افزار و سخت افزار و کامپیوتر می باشد.
• بازار ملی: در بازار ملی یا ( national market ) شرکت هایی عضو می باشند که گردش معاملاتی خیلی بالاتری را داشته و از طرفی دیگر شرایط قبول شدن در بورس را دارا باشند.
• بازار ملی ثانویه: فعالیت بازار ملی ثانویه یا ( second national market ) در جهت انجام عملیات جهت تامین سرمایه برای فعالیت انواع بنگاه های تجاری کوچک و متوسط می باشد که انتظار رشد خیلی زیادی را برای این شرکت ها با توجه به پتانسیل آن ها متصور می باشد.
• بازار شرکت های مراقبت و تحت نظر: بازار تحت نظر و شرکت های مراقبت ( watching list ) در راستای حفظ حق و حقوق سهامداران و معاملات شرکت ها کار می نماید و با مجزا نمودن شرکت های عادی با شرکت هایی که عملیات مشکوکی مانند تخلفات احتمالی و ارائه ناقض اطلاعات مربوط و عدم افشای به موقع و کامل را دارند اقدام به فعالیت می کند چرا که از لیست شرکت های بورس و بازار بورس استانبول امکان حذف این شرکت ها وجود دارد.
• بازار ETF : تاسیس این بازار ETF یا EXCHANGE TRADED FUNDS جهت مبادله انواع برگه های صندوق سرمایه گذاری می باشد.
• بازار کوپن حق تقدم: این بازار کوپن حق تقدم یا ( rights coupon market) برای استفاده از کوپن های حق تقدم جهت افزایش سرمایه در داد و ستد های گواهی نامه مورد استفاده قرار می گیرد.
• بازار معاملات عمده یا عمده فروشی: در بازار عمده فروشی ( wholesale ) می توان نظاره گر هر سهمی که در بازار ملی ثانویه یا بازار ملی داد و ستد نمی شود, گردید. البته از آن جایی که در این بازار معاملات سهام در حجم بالا انجام می شود و همچنین از همین بازار عرضه ی اولیه و ابتدایی سهام به بورس صورت می پذیرد و مثلا برای وقتی که سهام شرکت های خصوصی سازی شده برای اولین بار به بازار بورس می آید. البته انجام معاملات عمده در زمینه های سهام برای شرکت های خارج از بورس نیز در این نوع بازار ها مجاز می باشد.

• دسته سوم بازار اوراق اسناد و قرضه

بازار اوراق قرضه و اسناد جهت انجام داد و ستد انواع اوراق بهادار که دارای درامد ثابتی می باشد تشکیل شده است. برای مثال اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه سازمان های خصوصی سازی . موافقتنامه های باز خرید و با فراهم آوردن موافقت نامه های باز خرید معکوس که دارای سه بخش به صورت زیر می باشد:

• بازار خرید و فروش به صورت یکجا
• بازار موافقت نامه های بازخرید معکوس و بازار موافقت نامه های بازخرید
• برای تامین مالی جهت پروژه های ساختمانی که از موجودی منبع هایی از محل بازار سرمایه صورت می پذیرد که به آن ها بازار دارایی های غیر منقول گفته می شود.

بازار بورس استانبول و بورس اوراق بهادار استانبول

در طول یک دهه ی گذشته همان گونه که در گزارش سالیانه برای تجارت ترکیه از طریق بازار بورس استانبول بر آن تاکید شده است کشور ترکیه دارای رونق اقتصادی خیلی بالایی می باشد. بانک ها برخی از خدمات را که محیط رقابتی و نرخ پایین بهره باعث شده تا با ایجاد وسوسه برای سرمایه گذاران خارجی و داخلی ایجاد نماید. حدود 85 هزار نفر در بخش حوزه خدمات مالی در بازار بورس استانبول مشغول به فعالیت می باشند. نیروی کاری مشغول در خدمات مالی بازار بورس استانبول بسیار وظیفه شناس و تحصیل کرده می باشند. بخش خدمات مالی بازار بورس استانبول را یک اقتصاد مقاوم و با داشتن فضای مالیاتی مناسب با دامنه فعالیت متنوع بسیار رقابتی می کند. علاوه بر این ها فعالیت های بیمه ای و بانکی و معاملات بین المللی و سرمایه گذاری در ترکیه و یا صندوق های بازنشستگی نیز دارای رقابت زیاد در بخش خدمات مالی استانبول می باشد.

بورس استانبول به عنوان یکی از بهترین بورس های جهان

برای محاسبه سود سهام بر اساس شاخص S&P Dow jones که استفاده می شود در سال 2017 ارزش شرکت های عمومی در بورس های جهانی با افزایش 12.12 تریلیون دلار گذارش شد. بازار بورس استانبول در کشور ترکیه دارای عملکرد بالاتری در ایالات متحده داشته است بازار بورس استانبول در سال 2017 موجب تشویق بانک ها جهت وام دادن به مشاغل و کسب و کارهای متوسط و کوچک با تجمع 48% و برای کاهش موقت مالیات و یک برنامه تضمین وام توسط اجرای برنامه دولت انجام شد. این کار موجب شد کشور ترکیه به عنوان یکی از بهترین و برترین های جهان با رشد تولید ناخالصی داخلی و همچنین با صعود آن به 7.2% تبدیل شود. سیستم معامله های بازار بورس استانبول به صورت تمام مکانیزه در نوامبر 1994 شروع به کار نمود. که این سیستم می تواند در بازار بورس استانبول تمامی معامله های مربوط به سهام و بورس اوراق بهادار مانند گواهی نامه ها و کوپن حق تقدم را انجام می دهد.

شاخص های بازار بورس استانبول به صورت زیر می باشد:

• شاخص کل سهام:

محاسبه در شاخص کل سهام ( ISE national all shares index) و تمامی سهام های معامله شده در بازارهای ملی به غیر از 33 تراست سرمایه گذاری را تحت تاثیر قرار می دهد.

• شاخص ISE National-30

این شاخص از لحاظ ارزش های جاری و قدرت های نقد شوندگی به محاسبه شاخص 30 شرکت برتر می پردازد.

• شاخص ISE National-50

این شاخص هم مانند شاخص بالا می باشد با این تفاوت که 20 شرکت دیگر را تا رتبه 50 در انجام محاسبات خود شرکت می دهد.

• شاخص ISE National-100

از سال 1986 پایه گذاری این شاخص شروع شده و بر پایه ی معیارهای خاصی مانند ارزش معاملات و سرمایه های جاری و سرعت نقد شوندگی و غیره 100 شرکت را انتخاب می کند و مورد محاسبه قرار می دهد ولی دارای دو نکته ضروری می باشد که: 1- تمام سی شرکتی که در شاخص ISE National-30 مورد محاسبه هستند در این شاخص نیز مورد محاسبه قرار می گیرد. 2- در این شاخص تراست های سرمایه گذاری لحاظ نمی شوند.

• شاخص بازار ملی ثانویهISE

در شاخص بازار ملی ثانویه تمامی سهام های این 15 شرکت موجود در این بازار بورس استانبول تحت محاسبه قرار می گیرد.

• شاخص تراست های سرمایه گذاری ISE

تا جولای 2007 که تعداد شرکت های در برگیرنده سهام تراست های سرمایه گذاری که قابل معامله در انواع بازار های ملی باشد 33 شرکت بود که شاخص تراست های سرمایه گذاری ISE در برگیرنده این سهام های این شرکت ها می باشد.

• شاخص بازار اقتصاد جدید ISE

شاخص بازار اقتصاد جدید با محاسبه تمامی سهم های شرکت های موجود در بازار بورس استانبول که تا به امروز دارای سه شرکت بود اقدام به فعالیت می کند.

• شاخص قیمت اوراق قرضه و اسناد دولتی ISE

در بازار بورس استانبول این شاخص به محاسبه اسناد دولتی و اوراق قرضه می پردازد.

• شاخص اصول حاکمیتی شرکتی ISE

شاخص اصول حاکمیتی شرکتی ISE نمایان گر بازده شرکت ها و عملکرد قیمت با لحاظ کردن رای ها می باشد و اصول حاکمیتی این شرکت و هیات بازارهای سرمایه (CMB) را نمایش می دهد. برای این که شرکت ها در این شاخص منظور شوند باید توسط نهادهای مجاز رتبه اصول حاکمیتی آن ها تعیین رتبه شده و حداقل نمره را بین 6 تا 10 را بتوانند به دست بیاورند.

• شاخص عملکرد GDS( Government debt securities)

از آغاز سال 1996 برای بازار اوراق اسناد و قرضه یک شاخص قیمت GDS و یک شاخص عملکرد GDS جهت محاسبه قرار می گیرد که طراحی این شاخص ها به صورتی می باشد که موجب منعکس شدن تغییرات قیمت در اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه می شود. شاخص عملکرد GDS و شاخص قیمت GDS که قرار گیری آن ها بر روی روزهای منتهی به سر رسید و بر مبنای بازده ساده بر روی نرخ ها و قیمت های معاملاتی می باشد.